İrəvandan Kremlə de-marş: Moskva nə deyəcək?
Ermənistanda 1998-ci ildən hakimiyyəti zəbt etmiş kriminal “Qarabağ klanı”, belə görünür ki, onu dinc - seçki yolu ilə başqa qüvvəyə vermək niyyətində deyil. Hələ 2008-ci ildə - bu klanın ikinci odioz fiquru, Xocalı hərbi canisi Serj Sərkisyan prezident kürsüsünə ilk dəfə yiyələnmək üçün 8 dinc etirazçı-nümayişçini İrəvanda güllələtdirəndə aydın idi ki, o, hakimiyyətdən elə-belə getməyəcək.
Artıq Sərkisyanın ikinci müddətinin bitməsinə bir şey qalmayıb. Yəqin ki, üçüncü dəfə bu postda qalmağın müşkül olacağını o, yaxşı anlayır. Bu üzdən cari ildə tələm-tələsik saxta referendum təşkil edib ölkənin prezidentli üsul-idarədən parlament tipli idarəçiliyə keçməyi nəzərdə tutan konstitusiya dəyişikliklərinə nail ola bildi.
Həmin dəyişikliklərə əsasən, gələn ilin aprelində ölkədə növbədənkənar parlament seçkiləri keçiriləcək. Təzə parlament həm təzə prezidenti, həm də təzə baş naziri seçəcək. Bununla da Ermənistan parlamentli üsul-idarəyə adlamış olacaq. Lakin o zaman baş nazirin səlahiyyətləri prezidentdən qat-qat çox olacaq. Sonuncu, sadəcə olaraq, dövləti formal şəkildə təmsil edən şəxs kimi qalacaq - təxminən Türkiyədəki, Almaniyadakı kimi.
Bunu, əlbəttə ki, Sərkisyan yaxşı anlayır. Odur ki, nəyin bahasına olur-olsun, hakim partiyanın aprel seçkilərində qələbə qazanmasına çalışır. Doğrudur, Serj Sərkisyanın mətbuat xidməti ötən həftə ikibaşlı bir açıqlama yayaraq bəyan edib ki, prezidentin səlahiyyət müddəti hələ 2018-də bitir. Ancaq aydındır ki, bu açıqlama sırf cəmiyyəti və müəyyən siyasi çevrələri sakitləşdirmək üçündür.
Əksər analitiklər isə hesab edir ki, zamanı yetişəndə Sərksiyan mütləq baş nazirlik üçün hərəkətə keçəcək. Lakin prosesin legitimliyi ilk növbədə Qərbin - Avropa Birliyi və ABŞ-ın dəstəyini almağı zəruri edir (Rusiya elə də vacib deyil, çünki Sərkisyan Moskvaya hələ ki sərf edir). Bu isə asan olmayacaq. Niyə?
Ona görə ki, qarşıdakı parlament seçkiləri siyasi maraqlar baxımından həyati əhəmiyyət kəsb etdiyindən, bu dəfə iqtidarın daha böyük saxtakarlıqlara gedəcəyi, hətta seçkilərə görə canlı itkilərin olacağı gözlənilir. Belə kolliziyalar isə legitimliyi şübhə altına alan çox ciddi amillədir.
*****
Ancaq deyəsən iqtidardakı hiyləgər rejim bunu da öncədən nəzərə alıb. İddialara görə, Qərbdən legitimlik almaqdan ötrü Ermənistan hökuməti məhz apreldə (seçki ayında) Avropa Birliyi (AB) ilə ikitərəfli əməkdaşlığı dərinləşdirməyi nəzərdə tutan və bununla da Qərbi “yumşaldacaq” Çərçivə sənədini - anlaşma müqaviləsi imzalamağı planlaşdırır.
Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq edən AB-yə qarşı Kremlin münasibəti isə bəllidir: Moskva təşkilata qarşı qəzəblidir və onun dağılması üçün əlindən gələni edir. Bu, o deməkdir ki, İrəvanın əməkdaşlıq sənədi Moskvanı qıcıqlandıracaq və ona qarşı faktiki, növbəti de-marş anlamı verəcək.
Yada salaq ki, vaxtaşırı Qərbə sarı boylanan və “iki stul”da oturmağa çalışan Sərkisyan hökuməti ilk dəfə 2013-cü ilin sentyabrında AB ilə Assosiativ Saziş imzalamağa cəhd edib. Lakin Putin həmin il sentyabrın 3-də Sərkisyanı Moskvaya çağırıb, ona qulaqburması verəndən sonra sonuncu bu niyyətdən dərhal daşındı və o saat da Ermənistanın Avrasiya İqtisadi Birliyinə qoşulması barədə qərar verdi.
Məlumatlara görə, Ermənistanın AB ilə budəfəki - ikinci əməkdaşlıq sənədi əvvəlkindən məzmun etibarilə yumşaqdır. Ancaq yenə mahiyyət yerində qalır. Üstəlik də 2016-cı ildən fərqli olaraq, 2013-cü ilin sentyabrında Krım böhranı, Rusiyaya qarşı sanksiyalar məsələsi yox idi. Yəni indi Rusiya-Qərb münasibətləri qat-qat gərgindir...
*****
Bu xüsusda 1 in.am saytının tanınmış analitiki Musa Mikaelyanın kifayət qədər maraqlı şərhi var. Mikaelyan yazır: “Ermənistanın xarici işlər nazirinin müavini Karen Nazaryan bəyan edib ki, Ermənistan-AB çərçivə sənədi ətrafında danışıqlarda biz mühüm bir mərhələyə çatmışıq. O, ümid ifadə edib ki, gələn ilin 1-ci rübündə Ermənistan AB ilə bu anlaşmanı imzalayacaq. Bu danışıqlar təxminən bir ildir gedir. İlk baxışda elə uzun müddət deyil. Ancaq nəzərə almaq lazımdır ki, yeni sənədin həcmi əvvəlki - İrəvanın iflasa uğratdığı və müzakirəsi üç il çəkmiş Assosiasiya sazişi ilə müqayisədə tamamilə başqadır. Yəni 1 il kifayət idi ki, proses yekunlaşsın. Üstəlik, 2015-ci ildə belə fikirlər səslənirdi ki, uzağı, 2016-cı ildə sənəd imzalanacaq. İndi isə rəsmən bəyan edilir ki, imzalanma 2017-ci ilin birinci trimestrində olacaq”.
Erməni ekspert daha sonra ləngimənin motivini izah etməyə çalışaraq yazır: “Diqqətçəkicidir ki, birinci trimestrdə - apreldə Ermənistanda parlament seçkiləri keçiriləcək. Başqa sözlə, bu dövr ölkədə qaynar seçki dövrü olacaq. Bu seçkilərlə Ermənistan öz üzərinə beynəlxalq öhdəliklər götürəcək. Onların yerinə yetirilməsi isə hakimiyyətdən ötrü olduqca çətin olacaq. O üzdən həddən artıq riskli situasiya yaranır. Nəzərə alanda ki, beynəlxalq birliyin, o cümlədən Avropa Birliyinin rəsmi İrəvanın seçki dövründə hərəkətlərinə reaksiyası Ermənistana sonrakı iqtisadi yardımlar baxımından da olduqca vacibdir, - hansı ayırmalar ki, hökumətdən ötrü həyati əhəmiyyət daşıyır, - o zaman hakimiyyət üçün doğrudan da bunun bir çağırış, təhdid olduğu anlaşılar”.
Bu üzdən də Mikaelyan tamamilə mümkün sayır ki, Sərkisyan hökuməti AB ilə danışıqları süni sürətdə uzadıb: “Ona görə danışıqları seçkilərədək uzadıblar ki, seçkilərin nəticələrinin tanınması məsələsini AB rəhbərliyi ilə ”mübadilə", yaxud kobud desək, “bazarlıq” predmeti eləsinlər: yəni seçkini pozitiv qiymətləndirmənin qarşılığında anlaşma sənədi imzalansın".
*****
Bəs görəsən, Kreml Sərkisyan rejiminin - öz satellitinin Avropa ilə (Qərblə) növbəti bazarlıq planına necə baxacaq - sakitcə, yoxsa...
Sual həm də budur. Əlavə edək ki, apreldə həm də 4 günlük müharibənin bir ili tamamlanacaq. Belə çıxır ki, Ermənistan iqtidarındakı “Qarabağ klanı” özünün acı məğlubiyyətinin ildönümünə hakimiyyəti daha da möhkəmləndirməyi və bədbəxt erməni xalqına növbəti sürpriz etməyi planlaşdırır.
Musavat.com
